ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11ο

ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ

Η εξέλιξη των μαθηματικών και φυσικών επιστημών στην Αρχαία Ελλάδα (ιδιαίτερα στην Ελληνιστική περίοδο) αποτυπώνεται σε μηχανολογικές κατασκευές εντυπωσιακά ευφυών κατασκευαστών, όπως:

α) Αρχύτας ο Ταραντίνος (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) κατασκευάζει την πετομηχανή ή περιστερά. Αεροπροωθούμενο ομοίωμα πτηνού, με την βοήθεια ατμού, βασιζόμενο στην αρχή δράσης – αντίδρασης όπως τα σημερινά αεριωθούμενα και οι πύραυλοι. Μία πολύ πρώιμη για την εποχή κατασκευή.

β) Αρχιμήδης (287-212 π.Χ.) κατασκευάζει:

• Τον κοχλία για την άντληση υδάτων.

• Τηλεβόλο εκτοξεύον βλήματα με την βοήθεια ατμού.

• Γερανούς με άρπαγες για την ανύψωση και αχρήστευση πλοίων σε περιό- δους πολιορκίας.

• Μοχλούς.

• Καταπέλτες.

• Κάτοπτρα (καύση δια κατόπτρων).

• Οδόμετρο

• Υδραυλικό ρολόϊ.

γ) Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς (280-220 π.Χ.) ο βασικός θεμελιωτής της μηχανικής στην Αρχαία Ελλάδα, κατασκευάζει:

• Εμβολο κυλίνδρου.

• Αντλία πίεσης.

• Καταθλιπτική αντλία.

• Υδραυλικό ρολόϊ.

• Υδραυλος, πνευστό μουσικό όργανο, πρόδρομος του μετέπειτα εκκλησια- στικού οργάνου.

• Ανυψωτική μηχανή λειτουργούσα με την πίεση νερού.

• Υδραυλικούς καταπέλτες.

δ) Φίλων ο Βυζάντιος, συνομήλικος ή λίγο νεώτερος του Κτησίβιου θεωρούμε- νος μαθητής αυτού. Από το συγγραφικό του έργο έχουν διασωθεί τα ¨Βελο- ποιητικά¨ και τα ¨Πολιορκητικά¨ Κατασκευάζει:

• Αντλία αέρα (φυσερό)

• Βαλλίστρα λειτουργούσα με πίεση αέρα

• Αυτόματα λειτουργούντα με την πίεση ατμού.

• Σχεδιάζει οχυρωματικά έργα (τείχη) ειδικής διατάξεως ανθεκτικά στις πολιορκητικές μηχανές της εποχής.

Θεωρείται ο ενδιάμεσος μεταξύ Κτησίβιου και Ήρωνα.

ε) Ήρων ο Αλεξανδρεύς, Έλληνας μαθηματικός και μηχανικός. Έζησε στην Αλεξάνδρεια κατά τον 1ο π.Χ.. ή τον 1ο μ.Χ αιώνα κατασκευάζει:

• Την Αιολόσφαιρα (η πρώτη ατμομηχανή).

• Αυτοματισμό θυρών.

• Αυτόματο θέατρο.

• Σιντριβάνι λειτουργούν με πεπιεσμένο αέρα.

• Μηχανικό κερματοδέκτη.

• Οδόμετρο.

• Ναυτικό δρομόμετρο.

• Πλήθος αυτομάτων.

Με τον Ήρωνα απογειώνεται η μηχανική στην Αρχαία Ελλάδα. Η προ των πυλών βιομηχανική επανάσταση μετατίθεται για 1700 χρόνια. Οι λόγοι αυτής της μετάθε- σης δεν είναι αντικείμενο της παρούσας εργασίας.

στ) Όσον αφορά την Αστρονομία.

Η εξέλιξη της αστρονομίας απαιτεί την κατασκευή νέων οργάνων και την τελει- οποίηση υπαρχόντων.

• Γνώμονας (ένας πάσαλος, το πιο απλό όργανο).

• Σκάφη.

• Διόπτρες.

• Κλεψύδρες.

• Υδραυλικά ρολόγια.

• Ισημερινοί κρίκοι.

• Τροπικοί κρίκοι.

• Πλινθίδα.

• Αστρολάβοι (σφαιρικός και επίπεδος).

• Οι σφαίρες του Αρχιμήδη.

• Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής, η κορύφωση μιας επιστημονικής και τεχνολογικής εξελικτικής πορείας.

Με την κατασκευή του μηχανισμού των Aντικυθήρων ο κατασκευαστής κατόρθωσε:

-Ένα μέρος του ουρανού (εκτός του Ηλίου και της Σελήνης υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ύπαρξης και των δεικτών των πέντε τότε γνωστών πλανητών) κατεβαίνει πάνω στο γραφείο μιας σχολής.

-Δίνεται η δυνατότητα πρόβλεψης μελλοντικών αστρονομικών φαινομένων (εκλείψεων).

Στην παρούσα εργασία καταλήξαμε ότι ο κατασκευαστής του μηχανισμού είναι Ίππαρχος. Άραγε τι μπορεί να ώθησε τον Ίππαρχο αυτό το επιχείρημα; Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ίππαρχος διετέλεσε για είκοσι συναπτά έτη (146-126 π.Χ.) διευ- θυντής του Μουσείου της Αλεξάνδρειας, ήτοι του υψηλότερου επιστημονικού και τεχνολογικού ιδρύματος της εποχής. Ο εκάστοτε διευθυντής του Μουσείου της Αλεξάνδρειας ήταν ένα πρόσωπο αναμφισβήτητου επιστημονικού κύρους. Ιδιαί- τερα για τον Ίππαρχο ο Πτολεμαίος σημειώνει: «Καὶ μάλιστα τῷ Ἱππάρχῳ ἀνδρί φιλοπόνῳ τε ὁμοῦ καὶ φιλαλήθη» (1). Αυτό σημαίνει ότι ο Ίππαρχος χάριν της αλή- θειας δε θα δίσταζε κάποια στιγμή να αναιρέσει μία προηγούμενη θέση του την οποία θα διαπίστωνε ως εσφαλμένη. Άρα η κατασκευή του μηχανισμού δεν είχε σχέση με την υστεροφημία του. Η διαπίστωση της μετάπτωσης των ισημεριών, ο καθορισμός της διάρκειας του τροπικού έτους, η χαρτογράφηση του ουρανού, ο καθορισμός των κινήσεων Ηλίου και Σελήνης (πρόβλεψη εκλείψεων) ήταν αρκετά για να εξασφαλιστεί η υστεροφημία του και η επιστημονική του αθανασία. Θεω- ρούμε λοιπόν ότι η κατασκευή του μηχανισμού ήταν μία επιταγή της επιστημονικής ολοκλήρωσής του.

Όσον αφορά το μικρό μέγεθος του μηχανισμού: θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ο μηχανισμός είχε τόσο μικρό μέγεθος σε σχέση με το μέγεθος των επιστημονικών του δυνατοτήτων, είτε για λόγους οικονομίας υλικών, είτε για λόγους εύκολης μεταφοράς του, είτε για λόγους καθαρά τεχνικούς (Εξοικονόμηση χρόνου κατασκευής το οποίο είναι το πιθανότερο. Άλλο να κατεργάζεσαι έλασμα πάχους δύο χιλιοστών, για την κατασκευή γραναζιών και άλλο η κατεργασία ελάσματος ενός εκατοστού). Η αποστολή του μηχανισμού δεν ήταν ούτε η διακόσμηση, ούτε οι περιοδείες του, ούτε η χρήση του στη ναυσιπλοΐα, αφού δεν έδινε στίγμα.

Ο λόγος κατασκευής του ήταν ένας. Ήταν η χρηστικότητά του στο εργαστήριο μιας σχολής. Στόχος του ήταν η γνώση. Γι’ αυτό και κατασκευάστηκε.

Παραπομπές

(1) Πτολεμαίου, Μαθηματική Σύνταξις, βιβλίο γ’, κεφ. α’

Πληροφορίες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11ο

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ - ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Δεν υπάρχουν σχόλια: